Een ring, de identiteitskaart van vogels
Terwijl wij een rijksregisternummer op onze identiteitskaart hebben, hebben sommige vogels een metalen ring met een nummer. Het was de Deen Hans Christian Cornelius Mortensen die begon met het aanbrengen van ringen bij vogels. Het begon allemaal met een groep spreeuwen waar hij van wilde zien welke plaatsen ze bezochten. In de jaren daarna werd de techniek steeds populairder. Tegenwoordig is het ringen van vogels nog steeds een van de meest gebruikte methoden in ornithologisch onderzoek.
Een vogelring werkt dus ongeveer hetzelfde als onze identiteitskaart. Er staat een code op die werkt als een rijksregisternummer, vaak samen met extra code voor de specifieke locatie waar de vogel is geringd. Een nadeel van metalen ringen is dat de vogel teruggevangen moet worden om zijn herkomst te achterhalen. Plastic kleurringen worden vaak gebruikt als oplossing omdat ze gemakkelijker af te lezen zijn in het veld. Meestal komen specifieke kleurencombinaties overeen met bepaalde wetenschappelijke projecten. Als je een vogel met kleurringen ziet, kun je het bijbehorende project opzoeken via https://cr-birding.org en de vogel rapporteren. Door waarnemingen van geringde vogels te melden, krijgen wetenschappers waardevolle gegevens - en jij kunt daarbij helpen!
Om vogels te ringen gebruiken wetenschappers zogenaamde mistnetten. Deze netten zijn gemaakt van fijn gaas dat nauwelijks zichtbaar is voor vogels. Een ringer controleert deze netten regelmatig en neemt dan de gevangen vogels mee naar het station om ze te ringen en een aantal metingen te doen (vleugel/staartlengte, gewicht,...). De metingen gebeuren heel snel om de stress voor de vogels te minimaliseren.
Matti Tynjälä ringt al sinds 1976 vogels in Tauvo. Hij begon met ringen in 1974 als onderdeel van zijn thesis. Sindsdien heeft het ringen van vogels hem niet meer losgelaten. Het is een passie en het is moeilijk in woorden uit te drukken waarom hij het blijft doen. Elke lente of herfst begint hij weer met ringen, hoe moeilijk en frustrerend het soms ook kan zijn. Hij moest bijvoorbeeld vaak netten opnieuw ophangen omdat elanden er doorheen waren gelopen en ze hadden vernield. Vogels ringen in Tauvo blijft gewoon een natuurervaring van het hoogste niveau!
Zoals ik al eerder zei, kunnen veel wetenschappelijke vragen worden opgelost door vogels te ringen. Hoe migreren vogels van hun broedgebied naar hun overwinteringsgebied? Welke gebieden zijn belangrijk voor deze trekvogels? Welke vogelsoorten nemen af of breiden juist hun verspreidingsgebied uit? Dit zijn enkele vragen waar door middel van ringonderzoek een antwoord op tracht gevonden te worden.
Matti merkt vooral een afname van soorten als de matkop en de grauwe klauwier op. Andere soorten, zoals pimpelmees of zelfs blauwstaart breiden hun verspreidingsgebied juist uit.
De oorzaken verschillen, maar het verhaal van de matkop is interessant omdat deze achteruitgang verband lijkt te houden met de toename van de pimpelmees en de koolmees. De laatste twee lijken hun leefgebied uit te breiden dankzij de klimaatverandering. De winters worden minder streng en daardoor nemen de overlevingskansen van koolmezen en pimpelmezen toe.
Matti ringt met uiterste voorzichtigheid een bosgors.
Bosgors. Merk de witte streep aan de schouder op!
's Nachts ringt Matti soms uilen. Dit betreft vooral de ruigpootuil (Aegolius funereus) en in mindere mate de dwerguil (Glaucidium passerinum). We hoopten ook op sperweruil (Surnia ulula) omdat deze soort de westkust van Finland is binnengedrongen.
In totaal werden acht ruigpootuilen gevangen en voorzien van een metalen ring. Deze uilensoort kan aanzienlijke afstanden afleggen wanneer voedsel schaars is. Er zijn terugvangsten van Finse vogels in het zuiden van Noorwegen.
Wetlands, de McDonalds voor vogels
Het vogelringstation Tauvo ligt aan de rand van een enorm wetland dat Ulkonokanhietikka heet. Het gebied bestaat uit berkenopslag, kustgraslanden en enkele oude duincomplexen.
Het klinkt onwaarschijnlijk, maar hier ontstaat nieuw land! In het verleden, tijdens de ijstijden, bedekte een dik pak zwaar ijs het hele gebied. Sinds deze ijskappen zijn gesmolten, is de druk op het land verdwenen en stijgt het land met ongeveer 8 mm per jaar. Als gevolg hiervan ontstaan er talloze kleine eilandjes voor de kust. De gevolgen van deze landopheffing zie je ook in Tauvo. Toen Matti hier bijvoorbeeld begon te werken, kon hij de kale zandstranden naast het ringstation nog zien. Door landopheffing en successie raken de duinen geleidelijk overwoekerd. In de loop der jaren zag Matti het gebied steeds meer bebossen. Door koeien in de velden te laten grazen hoopt men verdere successie te voorkomen. Er zijn zeker meer maatregelen nodig, want de begrazing lijkt soms weinig te helpen. Een andere optie die wordt geprobeerd is om de graslanden één of twee keer per jaar te maaien met grote machines. Eutrofiëring door o.a. stikstofneerslag versnelt dit successieproces, soms lijkt het beheer vechten tegen de bierkaai.
Uitzicht vanaf de toren bij het ringstation. Hier kun je zien hoe het landschap verandert van wadden aan de kust, naar kustgrasland, naar berkenbossen met hier en daar zelfs dennenbomen. Koeien grazen op de kustweiden, maar dit lijkt de succesie niet te stoppen.
Een wetland is een waar eldorado voor vogels. In de zomer broeden hier soorten als bonte strandloper, tureluur en talloze andere steltlopers en eendensoorten. Tijdens de trekperiodes (juli-oktober en mei-juni) maken veel vogels een tussenstop op het wad en vullen hun buikjes. Ik was een beetje te laat om de piek van de vogeltrek mee te maken. Toch kon ik nog enkele goudplevieren, bosruiters, bontbekplevieren en een kleine strandloper zien. Wilde zwanen en eenden verzamelden zich massaal in de baai voor ze naar het warme zuiden vertrokken. Eenden gebruiken deze plek ook om te ruien in de nazomer. Ze veranderen van verenkleed en zijn daardoor kwetsbaarder in die periode. Zeearenden (ik zag niet minder dan vier individuen op één moment) proberen van deze situatie te profiteren en een mals hapje te scoren. Honderd kraanvogels sierden het hele tafereel met hun prachtig geluid, waarmee ze aankondigden dat ze naar het zuiden vertrekken.
Goudplevier in winterkleed. Best duidelijk waarvan de naam komt denk ik?
Het onheilspellende silhouet van een zeearend.
De luxe van buiten op een toren te slapen
Hoewel we een supergezellig gebouw hadden (inclusief sauna!), koos ik ervoor om buiten te slapen. Ik moet toegeven dat de nachten behoorlijk koud waren. De manier waarop ik wakker werd, was de kou zeker waard. Rond 7 uur 's ochtends vloog (en riep) een groep wilde zwanen vlak boven mijn slaperige hoofd. Dit was het signaal om vol energie op te staan en te genieten van het adembenemende landschap.
Opstaan met landschappen zoals deze geeft je meer energie dan drie kopjes koffie!
Hoe lichter, hoe beter ;)
Samen met twee Franse Erasmusstudenten ging ik op zoek naar vogels. We wilden een korhoen boven in een boom zien of, nog beter, een uil! De ochtend begon prachtig met een glimp van een klapekster. Deze vogel was waarschijnlijk op zoek naar een snack die in de mistnetten zat. Inderdaad, klapeksters houden van een lekker hapje vlees!
We konden geen korhoen vinden, hoewel we in de verte hun karakteristieke “borrelende” geluid hoorden. Na enige tijd boomtoppen te hebben gecontroleerd, kreeg ik kippenvel. Ik had zelf een sperweruil gevonden! Er was niemand anders op de toren. Ik riep de namen van de andere spotters, maar niemand kwam. Ik hoopte dat iemand snel WhatsApp zou checken. Ongeveer 5 minuten later hoorde ik een deur met een klap dichtgaan. De twee Fransen renden de toren op. Je moet weten dat het hout hier aan het rotten was, dus ik was een beetje bang omdat de toren bewoog. Gelukkig bleef de uil op de boomtop zitten zodat we hem een hele tijd konden bewonderen. De uil zat te ver weg voor een goede foto, maar deze telefoonfoto geeft een goede indruk van de sfeer: mistig, ver weg en mysterieus. De mist trok verder landinwaarts. Wat een sprookjesachtig landschap. Wat een manier om de dag te beginnen!
Deze foto vat voor mij de ultieme natuurervaring samen. Wakker worden door de opkomende zon en vogelgeluiden!
Bewijsfoto van de sperweruil genomen doorheen de telescoop
Ik kon me geen betere manier voorstellen om mijn Erasmusuitwisseling te beginnen dan door nieuwe vrienden mee te nemen naar een plek als deze. Hier werden enkele nieuwe vriendschappen gesmeed. Daarnaast werd mijn interesse in vogelonderzoek meer gestimuleerd. Dit smaakt naar meer!
Bronnen: